Crisis in Nicaragua – april 2018
Crisis in Nicaragua
Nicaragua, vanaf 19 april 2018. Een heftige periode. Demonstraties worden door de regering Ortega neergeslagen met veel doden, vermisten en chaos tot gevolg. Alsof de burgeroorlog die het land drie decennia geleden doormaakte – ik werkte er van 1987 tot 1993 – nu in een week wordt geperst, met alle oplaaiende emoties, hoop en wanhoop van toen. Een herbeleving, niet alleen voor mij, maar voor velen in Nicaragua. Een politiek overzicht voor wie geïnteresseerd is.
Het is het effect van een snelkookpan, een herbeleving van de Sandinistische Revolutie uit 1979. In dat jaar verjoeg een grote volksopstand dictator Somoza hetgeen internationaal een unicum was dat velen in de gehele wereld begeesterde. Dezelfde comandante, later president, Daniel Ortega die vanaf 1979 aan de macht kwam en ook deze jaren opnieuw het land regeert, is nu echter degene tegen wie het volk zich keert! De jaren van de Sandinistische revolutie van 1979 tot 1990 eindigde in een burgeroorlog met een internationale component: de Sandinistas werden gesteund door de Sovjet Unie en Cuba, terwijl de Verenigde Staten een internationale economische boycot afriepen en de Contra steunden. Ook na 1990, toen formeel de oorlog was afgelopen, bleef het oorlog. Omdat er zoveel wapens waren, zoveel intense conflicten plus zoveel juridische en politieke chaos, was de situatie gevaarlijker dan de periode ervoor.
De situatie toen was geheel anders dan nu. Toen waren er nauwelijks communicatiemiddelen. Het was heel bijzonder als je een huis had met telefoon, wat ik had, maar je moest steeds in de gaten houden dat de telefoonmaatschappij je telefoonkabel niet afsloot. Dat deden zij letterlijk, door de straat in te rijden, een ladder te plaatsen en je kabel in de lucht af te sluiten en mee te nemen, om die bij een bevriend iemand of politiek kader aan te sluiten. Mijn buren kwamen me steeds waarschuwen als de telefoonmaatschappij TELCOR wagen de straat in kwam en samen beschermden we onze kabels. Kortom, toen midden in de chaos had je niet of nauwelijks contact met elkaar, je wist niet wat er gebeurde. Op veldwerk en in Esteli waar ik eerder woonde waren er schoten, granaten en mitrailleurgeweld heel dichtbij, maar wat er precies gebeurde dat wisten we vaak niet.
Hoe anders is dat nu, in 2018! Nu is er veel, heel veel informatie dat wordt gedeeld via de social media. Met beelden ook die er niet om liegen. Ik word van uur tot uur geïnformeerd door Eva en Flor en incidenteel door andere dierbaren. Eva, arts, 28, dochter van mijn vriendin Julieta Bendana die mijn collega was en mede-onderzoeker in onderzoeksinstituut ITZTANI. En Flor, mijn collega mede-onderzoeker bij ITZTANI met wie ik heel intense perioden van veldwerk meemaakte en mijn (Spaanstalige) boeken schreef en het onderzoeksinstituut Mujer y Cambio oprichtte samen met twee collega’s. Eva en Flor houden me steeds vele keren per dag op de hoogte wat er gebeurt in Nicaragua sinds de 19e april. Ik ontvang ladingen info en beeldmateriaal via WhatsApp en Facebook. Materiaal dat ik doorstuur aan contactpersonen bij de NOS omdat er in Nederland maar niets verscheen over de bloedige gebeurtenissen. Pas na dagen kwam er een eerste bericht.
Al snel wordt in de pers de indruk gewekt of het om bezuinigingen van sociale voorzieningen zou gaan. Toen Ortega na enkele dagen zwichtte en de bezuinigingen introk, werd aangenomen dat de rust wel weer snel hersteld zou worden. Niets was minder waar. De vlam sloeg in de pan. De vonk voor de huidige opstand waren weliswaar de kortingen op de pensioenen die op 18 april werden aangekondigd, maar de opstand gaat om meer dan dat. Het gaat om breed gedragen protesten tegen een autoritair en corrupt regime, dat al vele jaren geen oor en oog heeft voor wat er onder de bevolking leeft. De studenten namen het voortouw in de protesten, maar vele anderen sluiten zich inmiddels hierbij aan.
Ik krijg verontrustend gruwelijke en bloedige beelden binnen van mensen met gapende schotwonden, mensen die chaotische slachtoffers proberen te reanimeren en aan mensen plukken die al gestorven lijken te zijn. Gewapende knokploegen (het zou gaan om onder meer de Juventud Sandinista, door velen als paramilitairen gezien) vallen de universiteiten binnen. Eva,verzorgde in de medische poli van de UNI op dat moment de gewonden die werden binnengedragen na te zijn beschoten tijdens demonstraties. Toen ook de UNI door gewapende aanvallers werd binnengevallen, kon zij op het nippertje vluchten. De beelden van de achtergebleven medewerkers op de Upoli, schuilend met open deur, terwijl de schoten naderbij komen, spreken boekdelen.
Dit zijn beelden waarvan ik weet dat ze betrouwbaar zijn. Ook andere beelden krijg ik binnen die duidelijk zijn. Op vele plekken worden de ‘arboles de lata’, de kunstbomen, neergehaald of in brand gestoken en krijg ik beelden van ongewapende bevolking op straat, terwijl er schoten klinken van de kant van de zwaarbewapende politie of leger.
Ik krijg ook andere informatie binnen die moeilijker te checken is. In Granada zou het stadhuis in brand zijn gestoken, in Leon verschillende huizen waarin een studentenorganisatie was gehuisvest, vele andere gebouwen in de hoofdstad en elders. In Monimbo, Masaya zou een katholieke kerk in brand zijn gestoken. Over straten in Managua werd zaterdagavond prikkeldraad gespannen en het lichtnet afgesloten, waardoor mensen met diepe beenwonden in het Hospital Bautista werden binnengebracht.
Ik ontvang beelden van een videobericht van een geestelijke in de kathedraal van Managua (’tetadral’ voor ingewijden) die aangeeft dat de kerk is opengesteld voor mensen die vluchten door het politiegeweld. De dagen erop volgend komen er ooggetuigenverslagen. Op Fb de emotionele getuigenis van een jonge vrouw die werd opgepakt door de politie, zich moest ontkleden, naar voren moest buigen en meer. Flor krijgt het bericht van een vriendin dat haar zoon is vermoord door de politie in de stad Esteli, in het park. De straat waarin ik woonde kwam uit op dit parkje.
Er zijn beelden van hoe markten en supermarkten worden leeggeroofd, onder toeziend oog en hulp van de politie. Er komen berichten voorbij dat drugsverslaafden en anderen hiertoe zijn aangezet en ingezet, zodat de studenten en andere opstandelingen de schuld toegeschoven zullen krijgen. De leegroof van winkels zou het excuus zijn voor hardhandig en gewapend ingrijpen door de overheid. Eva wordt steeds gewaarschuwd door de arts in de medische poli dat ze niet meer moet komen omdat het te gevaarlijk is. Ook op de Upoli, de universiteit, zijn gewapende troepen binnengevallen.
Politie, leger en de knokploegen van de Juventud Sandinista (JS) zijn nadrukkelijk en intimiderend aanwezig ook in de wijken. Flor meldt dat de ME permanent patrouilleert in haar straat, op zoek naar rebelse jongeren. De bewoners worden nauwlettend in de gaten gehouden door de gabinetes (vroeger CDS) van het Frente Sandinista, de partij van Daniel Ortega. Iedereen die het huis en de buurt in- en uitgaat wordt gezien. Wie echter geen handbreed in de weg wordt gelegd zijn de bekende drugsverslaafden en de handelaren uit haar straat. ’s Nachts doet de buurt geen oog dicht omdat de drugsverslaafden en handelaren hoogoplopende ruzies hebben vanwege de spullen die zij opeens in hun bezit hebben.
Markten en supermarkten worden gesloten, waardoor velen op zoek gaan naar voedsel en noodzakelijke medicijnen. Dona Martha gaat iedere dag naar de apotheek om haar medicijnen te halen, maar bericht me dat ze niet weet wat te doen nu alles dicht is. In de stad staan grote files van mensen op zoek naar winkels of markten die nog wel open zijn. De plekken waar demonstraties zijn en de politie zwaar gewapend aanwezig kunnen worden vermeden.
Er circuleert een eerste lijst met 11 doden met naam en toenaam waaronder de zoon van Flor’s vriendin in Esteli. De dagen erop zijn er berichten van minstens 25 doden. Moeders zijn op zoek naar zonen en dochters die vermist zijn. Een ingesproken bericht op WhatsApp gaat rond dat zij naar La Modelo zijn gebracht, de gevangenis in Tipitapa, waar 120 jongeren zouden zijn opgesloten zijn in Galeria 3. In Bluefields wordt de journalist Angel Gahona vermoord terwijl hij een rapportage maakte. Dat lijkt het sein te zijn voor de Nederlandse pers dat er toch wel wat aan de hand is. Op de journaals wordt er bericht over demonstraties in Nicaragua, in Nieuwsuur interviewt Twan Huys een Nicaraguaanse journaliste.
Uit de chaos ontstaan opmerkelijke initiatieven. In een open brief doet de rector van de UAM, Universidad Americano in Managua, een dringend beroep op de regering om te stoppen met het geweld tegen ongewapende studenten en burgers. Hij verdedigt zijn studenten. Zijn brief met details onderschrijft veel van de berichten die ik heb ontvangen. Een bekend ondernemer begeeft zich onder de demonstranten en toont zijn solidariteit met de studenten. Paus Franciscus zou zich hebben uitgesproken tegen het geweld, de kerken vangen mensen op, ondernemers spreken zich uit. De bevolking, bedrijven en de katholieke kerk geven aan dat de maat vol is. Het gaat allang niet meer om de pensioenen die de eerste aanleiding waren voor de demonstraties, zij spreken hun afschuw uit over het gewelddadig optreden. De truc om de studenten en andere demonstranten de schuld te geven van de leegroof van winkels lijkt niet gelukt. Ook de grote ondernemers van de Tax Free Zone spreken voorzichtig en omstandig hun bezorgdheid uit. Dit gebeurt bij het eerste openbare optreden van Daniel Ortega nadat dagenlang niets van hem is vernomen. In een lang programma op alle tv-kanalen, praat Ortega veel maar geeft geen enkele hoop dat hij van plan is iets te veranderen. Slechts dat hij de ‘orde zal gaan herstellen’. Dat voorspelt niet veel goeds…
De dag hierop, op dinsdag 24 april organiseert de COSEP een grote demonstratie. De COSEP is de organisatie van ondernemers, die door (voormalige) Sandinistas met veel wantrouwen wordt bekeken. Zij zijn bondgenoten van Ortega, maar nu in toenemende mate kritisch. Via WhatsApp gaat de oproep rond aan een ieder om zich – ondanks de onderlinge politieke verschillen – toch bij deze demonstratie toch aan te sluiten. Ik houd mijn hart vast. Flor, haar zoon, Eva met vrienden, gaan. Het is erop of eronder. Geeft Ortega zijn troepen de opdracht te schieten? Lees mijn komende blogbericht. Ook over nieuwe verrassende initiatieven die bovenkomen in deze crisis!
Drs. Sylvia I. Saakes. Politicoloog (UvA). Werkzaam in Nicaragua van 1987 t/m 1993 voor Ministerie van Buitenlandse Zaken, Novib, SNV en stedenband als deskundige ontwikkelingssamenwerking en genderonderzoek. Schrijfster van drie boeken, twee met co-auteurs (‘La Mujer Nicaraguense en los anos 80’, ‘Mujeres en tiempo de guerra’ en ‘La investigación como medio para el empoderamiento de las mujeres’).
